Plac:
poúo¿yñý: 51° 07' N 17° 02' E
morsko wy¿.: 111 m v. m.
pañstwo: Polska
województwo: Dolno¶lónský
wto rzóñd¼i: mjejsko rada
Obszar a lud¼e:
obszar: 292,9 km 2
mjeszkañcy: 635.200 (2006)
gynsto¶: 2181 os./km 2
Rzóndy:
prezydynt: Rafoú Dutkewicz
kerónkowy tel.: (+48) 71
posztowy kod: 50-041 do 54-612
Tabulki autów: DW
|
D¬YÑ
 Fot. SXC
|
|
| |
¦LÓNSKO WROCÚOW
Witómy we Wrocúawju!
Wrocúow - historyczno metropolijo od ¦lónska, jedno s nojstarszych a nojsrogszych mjast we Polsce. Wrocúow mo plac po obu strónach strzodkowý Odry, na ¦lónskýj Ñi¿ce, we Dolnym ¦lónsku. Wrocúow ostoú zaúo¿óny we IX/X wjeku, bezma bez Czechów, we grañicach rzóndów kerych snojdowoú ¶e wówczos coúke ¦lónsko. Prowa mjejské otrzimoú Wrocúow we 1. tajle XIII wjeka. Wrocúow je metropolijóm od województwa dolno¶lónskýgo, mjastym podle prowa powjotu (Wrocúawský grodský powjot) oroz ¶ed¼ibóm wrocúawskýgo rzóndu ¼ymskýgo powjotu, kery mo okolé do kupy 9 gminów.
Wrocúow d¼eli ¶e admiñistracyjñý na o¶edlo, kere sóm do mjasta jednostkóm pomocñiczóm. Kedy¶ mjasto skúodoúo ¶e s pjyñæu d¼elñic: P¶ý Pole, ¦ródmje¶æe, Starý Mjasto, Krziki, Fabryczno. Uóne d¼elñice teroski ñý majóm swojý osobowo¶æi, sóm ale jeszcze kryteryjóm orgañizacyje od roztomajtych urzindów a insztytucyje.
|
INFORMACYJE UO WROCÚAWJU
Historyjo od Wrocúawja
Wrocúow je po roz pjyrszy wsmjankowóny do porzóndku we roku 1000 skuli zaúo¿yño biskupstwa, nale osadñictwo na Ostrowje Tómskym bóúo co nojmyñi 150 lot wcze¶ñý. Od kóñca X wjeka snojdowoúo ¶e pod rzóndym Pjastów. We 1035 roku, we okre¶e tzw. Reakcyji Pogañskýj, strzódúa informujóm o budowje ¶wjóntyñe pogañskýj we mje¶æe. We XIII wjeka dokónano lokacyje mjasta podle prowa magdeburskýgo, we 1335 mjasto przeszúo pod rzóndy królów Czechów, potym (po krótkym epizod¼e panowaño mad¼arskýgo) do kupy s Czeskóm Korónóm ostaúo prziklódzóne do Habsburskýj Monarchije. Do kupy sé srogszóm tajlóm ¦lónska Wrocúow ostaú we 1741 r. zdobyty bez Prusów, skuli czégo we lotach 1741-1918 oficyjalne mjano mjasta brzmjoúo Królewský Metropolitalne a Rezydyncyjalne Mjasto Wrocúow (mjym. Kónigliche Haupt und Residenzstadt Breslau), w lotach 1918-45 (po listopadowyj rewolucyje) Metropolitalne Mjasto Wrocúow (Hauptstadt Breslau). We 1945 mjasto ostaúo ogúoszóne twjerdzóm a zbulóne we cza¶e walk mjyndzy Armjóm Czerwónóm a Wehrmachtym. Po II wojñý ¶wjatowý Wrocúow podle decyzyje poczdamskýj konferyncyje ostoú przipojóny ku Polsce.
Dynkmale od Wrocúawja
Wrocúow mimo zñiszczyñ wojynnych (70% budynków) zachowoú wjela budowle abo w stañý oryginalnym, abo odrestaurowanych, abo odbudowanych po wojñý. Do wyró¿ñajóncych ¶e nalý¿óm: gotycký ratusz na Rynku, gotycký ko¶æoúy: katedra pod wezwañym ¶w. Jana Chrzæiæela na Ostrowjé Tómskym (przi ñi barokowo Elektorsko Kaplica podle projektu Fischera von Erlacha), ¦w. Krzi¿a, NMP na Pjosku; barokowo skupina gównych budynków Uñiwersytetu Wrocúawskýgo s Leopoldinowóm Aulóm; neogotycký budynek Dworca Gównygo; moderñistyczne: Hala Stuleæo (proj. Max Berg), dóm handlowy zaprojéktowany bez Ericha Mendelsohna, budynki wystawy "Mjeszkañe a Plac Roboty" (m.in. dóm projékta Hansa Scharouna). POza tym we mje¶æe zachowoúo ¶e o¼ym ty¶yncy dynkmalowych czynszowych kamjyñic, kere samorzónd staro ¶e w ramach szpecyjalnych rewitalizacyjnych programów odnawjoæ. je to nojsrogszo týgo typu skupina dynkmalowýgo budowñictwa na obécnym téryñý Polski. Te kamjyñice prezyntujóm style od baroka bez klasycysmus, historysmus, secesyjo a¿ po moderñismus. Moc kamjyñic prezyntuje wysoký walory architektoñiczne a estetyczne.
Gospodarziñý
We Wrocúawju produkowane sóm autobusy, cugi, sprzint do dóm, ¶rodki chymiczne a elektroñika. Od poru lot dynamiczñý rozwijo ¶e sektor IT (uoprogramowañý wewnyntrzne do firmów, oprogramowañý na zamówjyñý), ty¿ wjela zagrañicznych firmów np. WAGO Elwag, Siemens, LG (LG Philips + 6 podwykonawców + LG Electronics), Volvo, HP, Google, Opera Software, QAD, Bombardjer Transportatjon, Whirpool, 3M, Bosch, Wabco, Fagor, Toshiba, TietoEnator etc.). Siemens akurat przekludzo swojý cyntra programistyczne do Wrocúawja. Swojý ¶ed¼iby majóm sam nastympujónce banki: BZ WBK, Lukas Bank, AIG Bank, Eurobank, Santander Consumer Bank (downy PTF Bank), Bank Wspó³pracy Ojropyjskýj a cyntra finansowo-k¶yngowe: Volvo, HP, KPIT Cummins, UPS, GE Money Bank, Credit Suisse. We mje¶æe fónguje nojsrogszo liczba firmów leasingowych a windykacyjnych we pañstwje, w tym nojsrogszy Ojropyjský Leasingowy Fundusz, snajdywo ¶e sam ty¿ ¶ed¼iba firmy American Restaurants, wúa¶æiæela ¶eæi KFC, Pizza Hut a Rodeo Drive. Srogý cyntróm farmaceutycznygo indusztryjala; US Pharmacia, Hasco-Lek, Galena, 3M, Labor, S-Lab, Herbapol.
Interesowne
- Wrocúow, jako jédno s ñýwjelu mjast we Ojropyjé, mo zachowano a coúy czos zalóno wodóm mjejsko fosa.
- Wrocúow mo olimpijský Sztadyjón, choæo¿ ñikdy ñý bóú orgañizatorym Olimpjady.
- Ostrów Tómský we Wrocúawju je na cestach o¶wjetlóny po æmoku bez zapolóne rynkóma gazowe latarñe.
- Mjasto mo szwarto nojsrogszo liczba mostów (a kúodek) we Ojropyje, zarozki za Amsterdamym, Wénecyjóm a Sankt Petersburgym (przirównañý we Polsce - Warszawa: 8 mostów, Kraków: 7 mostów, Wrocúow: 220 mostów).
- Wrocúawsko Hala Stuleæo ostoúa wpisano na lista ¶wjatowygo d¼ed¼ictwa UNESCO.
|
SYMBOL ¦LÓNSKA A WROCÚAWJA
Wrocúow powstoú na wyspach otoczónych szerokymi wodóma Odry a ji dopúywów. Mjasto postowjóno odwa¿ñý a s wizyjóm. Woda je do czowjeka podstawóm ¿ywobyæo, za¶ do mjasta dowo warta a dogodny sposób do transportu, kery uónczy uónygo s nowet dalékymi terynóma. ¦lónsko rozæóngo ¶e wzdu¿ Odry, kero púyñý bez coúko krajina. Histroryczne grañice od ¦lónska, utrwalóne bez wjeki a jyno kónsek smjyñane, sóm czytelne a úatwo je uóne pokozaæ. Grañice coúkýj krajiny - Dolnygo i Górnygo ¦lónska i - tworzóm obroz, kery przipómino... li¶æ dymbu. Odra je w uónym li¶æu ¿yúóm gównóm, a ji dopúywy sóm jako ¿yúki boczne.
Tyn przirodñiczy symbol krajiny - ¦lónsko jako li¶æ dymbu - bóú zwyczajowo przedstowjóny do 1945 roku, dokédy ¶lónsko¶, a gówñý dolno¶lónsko¶, ñý bóúo gañba mjeæ. We wolny Polsce warto je tyn symbol prziwróæiæ, tym barzi, co to w ji grañicach je teroski praktyczñý coúke ¦lónsko. Weræi ¶e ty¿, coby Wrocúawjoki odkryli na nowo, we kerym placu na uónym "li¶æu" je jejich mjasto, co historyczne sýrce ¦lónska bijé ñý postrzodku górno¶lónských grubów, nale prawjý na Wrocúawskym Rynku. To Wrocúow przeca, ñý Katowicé, Uopolé abo Uostrawa je prowd¼iwóm metropolijóm od krajiny a mogymy byæ s týgo rýchtig rad¼i!
|
Informacyje: Wikipedyjo
| |
Fot. SXC
Wrocúow we inkszych
jynzykach:
uaæina - Wratislavja
polský - Wroc³aw
czeský - Vratislav
engelský - Wroclaw
mjymecký - Breslau
mad¼arský - Boroszló
italocký - Breslavia
litwický - Vroclavas
súowocký - Vratislav
ruský - "Breslavl"
ukrajiñcký - "Vrotslav"
grecký - "Vrotslav"
serbský - "Vroclav"
schläsch - "Brassel"
|
Noblowi laureaæi:
(lista s rokym nagrodzyño)
Theodor Mommsen (1902)
Philipp Lenard (1905)
Eduard Buchner (1907)
Paul Ehrlich (1908)
Gerhart Hauptmann (1912)
Fritz Haber (1918)
Frjedrich Bergius (1931)
Otto Stern (1943)
Max Born (1954)
Reinhard Selten (1994)
|
|
